Its Visual Its Audio Its Haptic

Jan Van Den Dobbelsteen
Geboren in Aalst-Waalre, Nederland (1954)
Woont en werkt in Eindhoven.

‘Complexiteit als antwoord op een complexe wereld’ is de ondertitel van de tweevoudige catalogus ‘Schaduwen/Shadows’ van Jan Van Den Dobbelsteen. De catalogus geeft een inkijk in het complexe universum dat Van Den Dobbelsteen creëert. Hij is op zoek naar ‘het fundamentele der dingen’ en deinst daarbij voor geen enkele methode of discipline terug. Zo begeeft hij zich op het terrein van schilderkunst, geluidsexperiment, fotografie, architectuur, textiel, sculptuur, keramiek, film, grafiek, tekenkunst en openbare ruimte gebruikt een oneindig scala aan materialen .

Hij volgde tekenen, schilderen en monumentale vormgeving aan de St. Joost Academie in Breda. Na de opleiding aan de St. Joost volgde hij in 1978 een postacademische opleiding aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht.
In 1980 verhuisde hij naar Eindhoven. Hij werd voor grote projecten gevraagd en kreeg veel opdrachten vanuit de beeldende kunst. Hij maakte toen vooral grote installaties.
In 1986 bij de Koninklijke prijs voor Schilderkunst was hij een van de winnende kunstenaars.
In 1987 won hij de Prix de Rome Kunst en Publieke Ruimte.

Het oeuvre van Jan Van Den Dobbelsteen is geworteld in de fundamentele schilderkunst, die in de tweede helft van de jaren 1970 in Nederland opgang maakte. De fundamentele kunst onderzoekt de basisprincipes van de (schilder)kunst. Daarmee sluit zij aan op Van Den Dobbelsteens metafysische ideeën over de verborgen krachten die in alle materie besloten liggen.

Van Den dobbelsteen is voortdurend op zoek naar het fundamentele: “Wat is Minimal Art? “Vragen om de kern te vinden zijn nog steeds relevant. Door disciplines te combineren kun je informatie genereren en nieuwe stappen nemen om tot de kern te komen.”

Eigenlijk is Van Den Dobbelsteen altijd aan het studeren. “Een boek lezen of muziek luisteren is geen vermaak, maar een onderdeel van mijn onderzoek. Dat is mijn levenshouding. De ene vraag creëert weer een andere en daar ben je 24 uur per dag en zeven dagen in de week mee bezig. Het is menselijk om vragen te stellen over het leven. Waar komt het vandaan, en wat is dan die planeet? Iedereen zoekt antwoorden op zijn eigen manier. Gelukkig hoeven mijn antwoorden alleen voor mezelf te kloppen”. Toch ziet Van Den Dobbelsteen zijn werk als een wetenschap en zijn studio als een laboratorium. “Vanuit het tastbare kun je herleiden wat onbenoembaar is. Net zoals een deeltjesversneller het effect, het resultaat van een proces zichtbaar maakt.”

In zijn zoektocht naar het fundamentele gaat Van Den Dobbelsteen conceptueel te werk. “Daarbij moet je steeds bij nul beginnen en met die wetenschap op de achtergrond met een zekere vrijheid werken.” Hij heeft geen beperkingen qua medium of materiaal, maar er moeten uiteraard wel keuzes worden gemaakt. Zo is zijn beeldtaal in essentie minimalistisch en abstract: “Je weet dat je geen poppetjes gaat schilderen.”

“Mijn werk wordt vaak als een verzameling gepresenteerd.” Chronologie speelt voor Van Den Dobbelsteen geen rol. Hij houdt zich in fasen bezig met bepaalde aspecten van filosofie of religie. Zo deed hij onderzoek naar het mystieke en esoterische in christendom en boeddhisme. Ook hierbij spelen niet op het eerste gezicht waarneembare verbanden een belangrijke rol: “De eerste laag brokkelt meestal snel af en na diepgravend onderzoek blijken verschillende zaken vaak grote overeenkomst te vertonen.”

In de praktijk werkt Van Den Dobbelsteen steeds aan uiteenlopende projecten, die allemaal deel uitmaken van zijn voortdurend expanderend universum.

Jan heeft een eigen label, Cosmic Volume, dat is ontstaan in 1978. Toen begin jaren 1980 muziek ook een onderdeel werd van zijn beeldende kunst, met name van zijn installaties, bracht hij voor het eerst geluidswerk uit. Inmiddels heeft hij honderden audio,-video en gedrukte edities en vele unica’s uitgebracht op Cosmic Volume.

Jan maakte werken voor de Openbare Ruimte en speciale locaties in opdracht. Hij ontwierp – naar aanleiding van de Prix de Rome die hij in 1987 won – in opdracht van de Rijksgebouwendienst twee indigokleurige kroonluchters en 30 veelkleurige tapijten in de Oude Vergaderzaal van de Tweede Kamer. De constructie van de kroonluchters, de dodecahedron, waren een symbool van eenheid, heelheid en oneindigheid. (Dit werk is inmiddels ontmanteld).

In 2024 zijn in het Marga Klompé gebouw van de Tilburg University veertien wandtapijten, ontworpen door Van Den Dobbelsteen, permanent aangebracht. Met de florale motieven wordt verwezen naar het adagium Natura Artis Magistra, Latijn voor de natuur als leermeesteres van kunsten en wetenschappen. Dit in relatie met de circulariteit van de architectuur van het nieuwe gebouw.

“Je kunt je als kunstenaar in de openbare ruimte bezighouden met interessante vraagstukken zoals: wat is de betekenis van een stad of landschap? En: hoe ga je om met de scheiding tussen privé- en openbare ruimte in een samenleving met cameratoezicht? Ik heb geen enkele moeite met de restricties van een opdracht. Het is zaak om het spel te spelen met de opdrachtgever, waarbij je de grenzen van wat wel en niet kan opzoekt.”

Grote concurrentie maakt werken in de openbare ruimte de laatste jaren lastiger. Het wordt ook al langer moeilijker door het politieke en financiële klimaat. “Tijdens de recessie destijds is de bouwwereld ingestort, maar daarvoor al waren de mogelijkheden door de privatisering afgenomen. Het Rijk geeft steeds minder vaak zelf opdracht tot bouwprojecten maar laat dat over aan tussenpersonen, die minder gauw geneigd zijn kunstenaars in te schakelen.”

De effecten van het Nederlandse kabinet dat ons nu boven het hoofd hangt zijn volgens Van Den Dobbelsteen niet te overzien. “Er gaat geen mes in Cultuur, maar een bijl. Het wordt steeds moeilijker om als individueel kunstenaar te overleven,” stelt hij.

 

Bronnen tekst:
Leonor Faber – ‘GONZO Circus 100 / 2010 – De Voorhoede’; Tilburg University; Tweede Kamer;
Wikipedia; Jan Van Den Dobbelsteen, Danielle Lemaire.